1. Chăm sóc bé những ngày đầu sau sinh

Chăm sóc trẻ sơ sinh luôn là một công việc đầy khó khăn đòi hỏi kinh nghiệm, kiến thức và tấm lòng trách nhiệm đặc biệt của người lớn. Đây là khoảng thời gian rất nhạy cảm đối với bé khi bắt đầu làm quen với môi trường sống bên ngoài bụng mẹ. Dưới đây là một số hướng dẫn chi tiết về các khía cạnh chăm sóc trẻ sơ sinh trong những ngày đầu tiên.

1.1 Bế trẻ sơ sinh đúng cách

Việc đầu tiên khi mẹ gặp bé sau khi sinh chính là đón bé trong vòng tay ấm áp. Bế trẻ sơ sinh đúng cách là một trong những phần rất quan trọng của bộ kỹ năng chăm sóc trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi. Trong khoảng thời gian này, phần đầu và xương cổ của trẻ sơ sinh chưa phát triển hoàn toàn nên việc hỗ trợ các bộ phận này khi bế là vô cùng cần thiết. Sau đây là một số bước giúp mẹ bế trẻ đúng cách:

• Rửa tay sạch trước khi bế bé: Trước khi bế con, các mẹ cần lưu ý về vệ sinh tay và những nơi tiếp xúc với bé sạch sẽ để tránh nhiễm khuẩn cho con. Lưu ý có thể sử dụng xà bông diệt khuẩn hoặc dung dịch sát khuẩn tay.
• Khi bế từ giường hoặc cũi: Đứng hoặc ngồi cạnh bé, nhẹ nhàng luồn tay xuống dưới đầu và cổ của bé, tay kia đỡ mông hoặc lưng. Nhẹ nhàng nhấc lên theo chiều ngang, giữ cho đầu và cổ chắc chắn. Cần lưu ý cẩn thận không để cơ thể bé bị võng gập.
• Bế bé nằm ngang: Đỡ đầu và cổ bé, ôm bé sát ngực để con cảm nhận được hơi ấm của mẹ.
• Bế bé theo tư thế tựa vai: Luôn lấy tay giữ đầu bé do cổ bé vẫn còn chưa đỡ được trọng lượng phần đầu, tay còn lại giữ đồng thời mông và lưng bé để đảm bảo chắc chắn.
• Bế bé khi cho bú: Đỡ đầu bé cẩn thận, tránh rung động nhiều khiến bé bị sặc khi bú. Đầu của bé cần cao hơn phần thân để không bị trào ngược.

1.2 Cách tắm rửa vệ sinh cho trẻ sơ sinh

Tắm rửa cho trẻ sơ sinh đòi hỏi sự nhẹ nhàng và cẩn trọng do làn da của bé còn rất nhạy cảm và cấu trúc xương còn chưa hoàn chỉnh. Cách chăm sóc trẻ sơ sinh của Cafe Mom cũng sẽ hướng dẫn các mẹ tắm cho con thế nào cho đúng:

• Chuẩn bị nước tắm và đồ dùng: Nước tắm cho bé phải là nước sạch, đựng trong dụng cụ sạch. Nước cần đảm bảo nhiệt độ đảm bảo cho trẻ không bị lạnh, lý tưởng là 37 - 38°C. Cha mẹ nên sử dụng nhiệt kế để kiểm tra. Đồ dùng cần chuẩn bị như khăn tắm, sữa tắm dành riêng cho trẻ sơ sinh (dùng khi bé đã rụng rốn), quần áo sạch, bông gòn và nước muối sinh lý để vệ sinh rốn cho bé.
• Vệ sinh mắt, mũi, tai cho bé trước khi tắm: Khi chăm sóc trẻ sơ sinh, những bộ phận có niêm mạc nhạy cảm như mắt, mũi tai cần được vệ sinh kỹ và cẩn thận. Các mẹ nên sử dụng bông gòn thấm nước muối sinh lý lau nhẹ nhàng các bộ phận, thay bông với mỗi lần lau.
• Vệ sinh toàn thân cho bé: Tắm từng phần cẩn thận, lưu ý những phần ngấn có nếp gấp như cổ, nách, háng và mông. Cha mẹ cần cẩn thận không để nước vào tai bé.
• Sau khi tắm xong: Lau khô nước trên người bé bằng khăn tắm sạch, nhanh chóng quấn khăn, mặc đồ cho bé để tránh bị nhiễm lạnh.

Cách tắm cho bé sơ sinh chính xác nhất

1.3. Cách cho bé bú

Cho bé bú đúng cách chăm sóc trẻ sơ sinh là một trong những yếu tố quan trọng để đảm bảo dinh dưỡng cho con cũng như tạo cảm giác thoải mái, không lười bú. Chuẩn bị và thực hiện việc cho con bú cũng cần tuân thủ một số nguyên tắc như sau:

• Chuẩn bị trước khi cho con bú: Mẹ cần có cho mình một chỗ ngồi thoải mái khi cho con bú, tốt nhất nên có trợ lưng để tránh bị mỏi khi đang cho con bú. Tay mẹ nên được rửa sạch sẽ để đảm bảo vệ sinh.
• Tư thế cho con bú: Có nhiều cách cho con bú tùy thuộc vào tình trạng cũng như sự thoải mái của mẹ và bé như tư thế bế nôi, bế chéo, mẹ và bé cùng nằm,... Tuy nhiên vấn đề quan trọng nhất cần lưu ý là không để bé bị sặc hoặc trào ngược sữa do sai tư thế.
• Cho bé ngậm ti đúng cách: Đưa ti vào miệng bé đảm bảo để bé ngậm ti đúng khớp. Nếu bé chưa mở miệng thì nhẹ nhàng dùng đầu ti chạm nhẹ vào môi bé để kích thích bé mở miệng, khi bé vừa há miệng ra thì nhanh chóng đưa quầng vú vào miệng bé.
• Thời gian và tần suất cho con bú: Mỗi lần cho bú thường kéo dài khoảng 10-20 phút mỗi bên ngực.  Không cần thiết phải ép bé bú quá lâu, nhưng cũng không nên quá ngắn để tránh con bị đói. Trẻ sơ sinh thường bú 8-12 lần mỗi ngày.

Cách cho con bú hiệu quả

1.4. Cách vỗ ợ hơi cho bé

Vỗ ợ hơi cho bé là một bước quan trọng sau khi bú để giúp bé thoát khí trong bụng khi bé bú, ngăn đầy hơi và trớ sữa. Việc này cũng giúp cho hệ tiêu hóa của bé khỏe mạnh hơn. Các bước vỗ ợ hơi cho bé như sau:

• Cách bế bé: Bế bé lên sao cho đầu và ngực con tựa vào vai mẹ.
• Dùng tay đỡ đầu và lưng con, tay còn lại vỗ nhẹ nhàng hoặc xoa lưng bé theo hình tròn.
• Đặt khăn lên vai, kề miệng con để tránh bé trớ sữa khi ợ.

Có một số lưu ý các mẹ cần nhớ khi vỗ ợ hơi cho con:

• Thao tác cần nhẹ nhàng, cơ thể các con còn đang rất mềm yếu, nếu mạnh tay có thể sẽ ảnh hưởng không tốt đến hệ xương và làm các con đau.
• Cần kiên nhẫn vỗ ợ hơi cho con nếu chưa thấy con ợ ngay, việc này có thể kéo dài vài phút.
• Thời điểm vỗ ợ hơi cho bé nên là ngay sau khi các bé bú xong, đặc biệt là khi bé có dấu hiệu khó chịu.

1.5. Cách đặt bé ngủ

Một trong những cách chăm sóc trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi cần nhớ đó chính là cách đặt bé ngủ. Trẻ sơ sinh cần có giấc ngủ an toàn và thoải mái để có được sự phát triển toàn diện nhất. 

Tư thế ngủ an toàn cho bé chính là tư thế nằm ngửa, giúp bé tránh được nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS). Tuyệt đối không đặt con nằm sấp hoặc nằm nghiêng vì sẽ khiến bé dễ bị ngạt thở.

Khi cho con ngủ trong nôi, cũi cũng cần đảm bảo chỗ ngủ của bé một bề mặt tiếp xúc đủ cứng và phẳng để con không bị cong vẹo cột sống khi nằm, chỉ cần một tấm đệm cứng. Ngoài ra không để những vật dụng mềm như chăn, gối trong nôi để tránh việc bé vô tình bị quấn dẫn đến ngạt thở.

Nôi của bé cần đạt những tiêu chuẩn an toàn như kích thước song chắn, cách cạnh nôi cần có đệm. Vì là nơi bé ngủ hàng ngày nên cha mẹ nên lưu ý đầu tư cẩn thận cho con.

Những lưu ý khi đặt trẻ sơ sinh ngủ

1.6. Vệ sinh rốn cho bé

Vệ sinh rốn cho bé sơ sinh là việc làm quan trọng để tránh nhiễm trùng và giúp cuống rốn khô, rụng tự nhiên. Dưới đây là các bước và lưu ý khi vệ sinh rốn cho bé:

• Chuẩn bị kỹ nước rửa rốn: Trước khi vệ sinh rốn cho bé, người lớn cần rửa tay sạch sẽ vì nhiễm khuẩn vùng rốn rất nguy hiểm cho bé. Dụng cụ chuẩn bị gồm có bông gòn sạch hoặc tăm bông, nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn và khăn mềm để lau nếu cần thiết.
• Cách vệ sinh rốn cho bé: Lau vệ sinh xung quanh rốn cho bé trước bằng nước muối sinh lý, lau từ trong ra ngoài để tránh mang vi khuẩn vào vùng trong rốn. Vệ sinh phần cuống rốn bằng đầu bông khác, lau cẩn thận nhẹ nhàng tránh làm tổn thương da bé. Lưu ý không kéo cuống rốn của bé và để nó rụng tự nhiên.

Một số lưu ý quan trọng khi chăm sóc rốn cho bé:

• Giữ rốn khô thoáng: Tránh để rốn bị ẩm ướt. Khi tắm cho bé, mẹ có thể dùng khăn mềm che lại vùng rốn để nước không bắn vào.
• Không che rốn bằng băng rốn: Trước đây có quan niệm băng kín rốn để bảo vệ, nhưng thực tế, việc này có thể làm vùng rốn bị ẩm ướt và dễ nhiễm trùng. Hãy để rốn thoáng khí.

Vệ sinh rốn đúng cách cho bé

1.7. Chăm sóc da hàng ngày

Khi chăm sóc trẻ sơ sinh, cha mẹ cũng nên hiểu tầm quan trọng của chăm sóc da cho bé vì bé mới sinh làn da còn rất nhạy cảm.

• Việc tắm cho bé là nên thực hiện nhưng không nên làm quá nhiều. Trẻ sơ sinh rất ít ra mồ hôi nên chủ yếu chỉ cần vệ sinh bằng khăn ấm là đủ. Ngoài ra cần rất cẩn trọng khi sử dụng sữa tắm cho bé, chỉ sử dụng loại chuyên dụng cho trẻ sơ sinh vì loại này dịu nhẹ, không gây kích ứng cho da.
• Dưỡng ẩm cho da bé là một việc quan trọng, nhất là khi bé phải nằm lâu trong phòng điều hòa. Nếu da bé bị khô và có dấu hiệu kích ứng, hay thoa kem dưỡng ẩm phù hợp, đặc biệt là sau khi tắm hoặc thay tã.
• Thay tã cho bé thường xuyên giúp con giữ vệ sinh phần da bẹn, tránh bị nhiễm khuẩn.

2. Theo dõi sức khỏe của bé

Theo dõi sức khỏe của trẻ sơ sinh là một trong những yếu tố quan trọng để đảm bảo bé phát triển tốt và khỏe mạnh. Dưới đây là những yếu tố cần quan sát và cách theo dõi sức khỏe của bé sơ sinh:

• Theo dõi cân nặng và chiều cao của bé thường xuyên để kiểm soát dinh dưỡng.
• Theo dõi số lần bú và đi tiểu để đảm bảo bé bú đủ sữa.
• Kiểm tra thời gian, thời điểm ngủ của bé.
• Theo dõi hoạt động và phản xạ của bé.
• Quan sát da và các dấu hiệu nhiễm trùng là một điều rất quan trọng giúp bé an toàn trong tuổi sơ sinh.
• Nhiệt độ cơ thể cũng cần được lưu ý thường xuyên. Dấu hiệu sốt có thể do nhiễm trùng hoặc các nguyên nhân khác, nên liên hệ ngay với bác sỹ.
• Theo dõi thính giác và thị giác của bé để có thể phát hiện một số bệnh nguy hiểm sớm.
• Dấu hiệu quấy khóc bất thường có thể là triệu chứng của một số vấn đề sức khỏe của bé.
• Theo dõi lịch tiêm chủng của bé để bảo vệ con khỏi các bệnh truyền nhiễm.

Chăm sóc sức khỏe cho trẻ sơ sinh

3. Giải quyết các vấn đề thường gặp với trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh thường gặp phải một số vấn đề phổ biến trong những tháng đầu đời, như quấy khóc, đầy hơi, táo bón, hoặc các vấn đề về giấc ngủ.

• Trẻ quấy khóc nhiều: Đáp ứng nhu cầu cơ bản (bú, thay tã, ngủ), dỗ bé bằng cách ôm ấp, vỗ nhẹ và tạo không gian yên tĩnh.
• Đầy hơi, đau bụng: Giúp bé ợ hơi sau khi bú, massage bụng nhẹ nhàng và điều chỉnh cách cho bé bú để tránh nuốt không khí.
• Táo bón: Massage bụng và cho bé uống thêm nước (với bé trên 6 tháng). Tham khảo bác sĩ nếu tình trạng kéo dài.
• Nôn trớ: Bế bé đứng sau khi bú, không cho bú quá nhiều và nâng cao đầu khi bé ngủ.
• Khó ngủ: Tạo thói quen ngủ ổn định, đảm bảo bé ngủ trong môi trường yên tĩnh, thoáng mát.
• Hăm tã: Thay tã thường xuyên, giữ vùng da sạch sẽ, khô ráo và dùng kem chống hăm.
• Vàng da: Theo dõi dấu hiệu vàng da, cho bé bú thường xuyên. Đi khám nếu vàng da kéo dài.
• Nhiễm trùng hô hấp: Giữ không khí sạch, tránh tiếp xúc với người bị cảm cúm và đi khám nếu bé có triệu chứng khó thở.
• Chàm (eczema): Giữ ẩm da bé, tránh các chất kích ứng, tham khảo ý kiến bác sĩ nếu chàm không thuyên giảm.
• Nghẹt mũi: Dùng nước muối sinh lý và hút mũi để làm sạch mũi bé, duy trì độ ẩm trong không gian sống.

4. Chăm sóc sức khỏe cho cả mẹ bỉm

Chăm sóc sức khỏe cho mẹ bỉm là rất quan trọng vì sức khỏe của mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của trẻ sơ sinh. Sau đây là một số điểm cần lưu ý:

• Chế độ ăn uống: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, và protein nạc. Bổ sung vitamin và khoáng chất như sắt, canxi, và vitamin D. Ngoài ra mẹ cần chú ý uống đủ nước để đảm bảo chất lượng sữa.
• Vận động và tập luyện: Đi bộ, yoga hoặc các bài tập nhẹ nhàng giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và giúp giảm căng thẳng.
• Ngủ đủ giấc: Dù có thể khó khăn với sự can thiệp của em bé, hãy cố gắng tìm thời gian để nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc khi có thể.

Kết Luận

Việc chăm sóc trẻ sơ sinh yêu cầu sự kiên nhẫn, sự quan tâm và chuẩn bị kỹ lưỡng. Để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển toàn diện cho trẻ, các bậc phụ huynh cần tiếp cận vấn đề một cách đồng bộ và liên tục. Thông qua bài viết này, Cafe Mom đã giúp các bậc phụ huynh chuẩn bị làm cha mẹ có một cuốn cẩm nang chăm sóc trẻ sơ sinh vô cùng chi tiết và chính xác. Hẹn gặp các mom trong những bài viết bổ ích tiếp theo.