1. Rèn luyện tính tự giác từ khi còn nhỏ

Người Nhật được cho rằng có tính tự giác số một thế giới. Để có được điều đó, việc rèn luyện tính tự giác từ bé luôn là ưu tiên hàng đầu trong cách dạy con của người Nhật. Tính tự giác là khả năng tự quản lý, điều chỉnh hành vi, lối sống và các công việc thường ngày mà không cần ai phải nhắc nhở. Cách mà phụ huynh Nhật giáo dục tính tự giác cho con như sau:

• Khuyến khích con tự lập ngay từ khi còn nhỏ: Người Nhật bắt đầu rèn luyện cho con tính tự giác cho trẻ từ rất sớm. Từ khi các con còn nhỏ, cha mẹ đã dạy con tự làm những việc đơn giản như mặc quần áo, tự xỏ giày, sắp xếp chăn gối hay dọn dẹp đồ chơi. Trẻ phải quen tự làm từ những việc nhỏ nhất thì sau này mới có thể dần tự giác ở những việc lớn hơn.

• Tạo lập thói quen hàng ngày cho trẻ: Bà mẹ Nhật rất chú trọng đến việc xây dựng thói quen cho con trẻ. Những thói quen được hình thành từ chính những sinh hoạt thường ngày như thức dậy đúng giờ, tự vệ sinh cá nhân, ăn uống trật tự và tự chuẩn bị đồ dùng học tập. Từ những điều đó, trẻ sẽ được giáo dục cách quản lý thời gian và tự giác cá nhân.
• Gương mẫu từ người lớn: Người lớn ở Nhật luôn là tấm gương khi giáo dục cho con trẻ. Trẻ em học được rất nhiều từ việc quan sát và bắt chước hành vi của cha mẹ và những người xung quanh.

Những cách dạy con của người Nhật hay nhất

2. Đề cao kỷ luật cá nhân

Cách dạy con của người Nhật không thể thiếu được yếu tố kỷ luật cá nhân. Người Nhật tin rằng kỷ luật không chỉ giúp trẻ em duy trì tính tự giác và trách nhiệm mà còn là một nhân tố then chốt trong việc xây dựng một xã hội có trật tự. Để có được tính kỷ luật, người Nhật dạy con theo một số cách dưới đây.

• Thiết lập những quy tắc rõ ràng: Người Nhật đặt ra các quy tắc rõ ràng cho trẻ em ngay từ khi còn nhỏ. Các quy tắc này đến từ những việc rất đơn giản, thường liên quan đến giờ giấc, việc học tập, vệ sinh cá nhân, cách cư xử…
• Dạy cho trẻ về hậu quả và hình phạt phải thực hiện: Những phụ huynh ở Nhật áp dụng hình phạt cho những lỗi sai của con không quá khắc nghiệt nhưng rất nghiêm túc. Nếu trẻ nơi lỏng kỷ luật, chúng sẽ phải chịu hậu quả phù hợp như phải làm thêm việc nhà hoặc không được đi chơi.
• Tạo cho trẻ môi trường kỷ luật xung quanh chúng: Khi ở nhà ba mẹ Nhật cũng làm tấm gương cho con về tính kỷ luật. Khi thấy ba mẹ để giày đúng chỗ, vệ sinh phòng hàng ngày, ăn xong dọn bàn ăn,... thì trẻ em cũng sẽ lấy đó noi theo. Ngoài ra khi đến trường hay đến những nơi công cộng, các con cũng thường xuyên nhìn thấy những bảng nội quy, quy tắc ứng xử nơi công cộng. Nhờ đó mà trẻ luôn sống trong môi trường kỷ luật tốt để tự tạo thói quen cho mình.

3. Không la mắng con nơi công cộng

Một trong những điểm nổi bật trong cách dạy con của người Nhật là họ gần như không la mắng con cái, nhất là ở nơi công cộng. Để lý giải cho điều này, người Nhật có một số lý do như sau:

• Giữ thể diện cho con trước người khác: Truyền thống văn hóa Nhật Bản rất coi trọng danh dự và thể diện con người, bao gồm cả trẻ em. Việc la mắng nơi công cộng bị xem là việc khiến cho trẻ xấu hổ và bị tổn thương. Điều này còn khiến trẻ có thái độ xa rời cha mẹ và bất tuân.
• Dạy con cách kiềm chế cảm xúc và kiểm soát sự việc: Người Nhật tin rằng việc kiểm soát hành vi và cảm xúc là một dấu hiệu của kỷ luật bản thân và sự trưởng thành. Khi gặp phải những việc không như ý ngoài xã hội, người Nhật thường cố gắng giữ bình tĩnh để tìm được hướng giải quyết tốt nhất.
• Tạo ra thói quen tôn trọng người khác: Chính việc phụ huynh không la mắng con nơi công cộng cũng cho con trẻ thấy được sự tôn trọng của cha mẹ dành cho chúng. Trẻ em sẽ lấy đó làm gương để biết cách cư xử trong xã hội.
• Giải quyết vấn đề một cách kín đáo: Thay vì la mắng, cha mẹ Nhật thường giải quyết vấn đề một cách kín đáo. Việc này cũng khiến con trẻ hiểu ra rằng mọi việc cần sự bình tĩnh để giải quyết chứ không vội vàng hấp tấp.

Không la mắng con nơi công cộng

4. Dạy con về sự công bằng và tôn trọng người khác

Người Nhật đặc biệt coi trọng việc dạy con về sự công bằng và tôn trọng người khác. Họ cho rằng đây là những phẩm chất cơ bản giúp trẻ em phát triển thành những cá nhân có đạo đức, góp phần xây dựng một xã hội hài hòa và tôn trọng lẫn nhau. Dưới đây là cách mà người Nhật dạy con về sự công bằng và tôn trọng người khác:

• Giáo dục về sự công bằng từ khi còn nhỏ: cách dạy con của người Nhật luôn đề cao sự công bằng. Khi trẻ còn nhỏ, cha mẹ và thầy cô thường đặt chúng vào những tình huống hàng ngày để minh họa cho sự công bằng và tôn trọng người khác như chia sẻ đồ ăn, đồ chơi với bạn bè. Trẻ em được khuyến khích thấu hiểu và suy nghĩ về cảm xúc của người khác trước khi hành động.
• Dạy trẻ biết lắng nghe và tôn trọng người khác: Để con hiểu hơn về sự tôn trọng người khác, người Nhật luôn dạy con phải biết lắng nghe nhiều ý kiến xung quanh, kể cả khi không đồng ý. Trong lớp học cũng như gia đình, trẻ em được người lớn khuyến khích việc thảo luận và chia sẻ ý kiến của mình. Điều này không chỉ giúp trẻ hiểu hơn về việc tôn trọng quan điểm của người khác mà còn khiến trẻ thêm phần tự tin trong việc giao tiếp.

5. Khuyến khích trẻ bộc lộ năng lực bản thân

Trong cách dạy con của người Nhật, cha mẹ rất chú trọng đến việc khuyến khích trẻ bộc lộ năng lực bản thân. Họ tin rằng mỗi đứa trẻ đều có tiềm năng ở một lĩnh vực nào đó và cần tạo điều kiện để phát triển toàn diện. Từ đó, cha mẹ Nhật có một số phương pháp để con có thể phát huy khả năng tối đa của mình như sau:

• Từ khi còn nhỏ, cha mẹ Nhật đã quan sát rất chi tiết và tìm hiểu kỹ những sở thích cũng như khả năng đặc biệt của con cái. Thay vì ép buộc con trẻ phải làm theo khuôn mẫu, họ khuyến khích con tham gia nhiều hoạt động khác nhau trong nhiều lĩnh vực, từ học tập khoa học đến thể thao, âm nhạc nghệ thuật,... 
• Luôn khuyến khích trẻ tự khám phá và thử nghiệm. Người Nhật khuyến khích con trẻ tự khám phá những thứ xung quanh từ khi còn nhỏ, để khi lớn lên chúng không ngại sáng tạo và thử nghiệm những điều mới mẻ.
• Ghi nhận nỗ lực và khen ngợi đúng lúc. Trong quá trình phát triển tài năng của trẻ, không ít những lúc trẻ gặp phải thất bại, sai sót. Tuy nhiên cha mẹ Nhật không ngần ngại cổ vũ chúng đến với thành công và ghi nhận nỗ lực của các con. Bên cạnh đó phụ huynh Nhật rất biết cách khen ngợi con trẻ, vừa để chúng cảm thấy năng lực của mình có giá trị, lại không để con cảm thấy tự mãn.

Chú trọng đến việc khuyến khích trẻ bộc lộ năng lực bản thân

6. Dạy con cư xử ôn hòa, tôn trọng cảm xúc của người khác

Người Nhật rất chú trọng đến việc dạy con cư xử ôn hòa và tôn trọng cảm xúc của người khác. Điều này xuất phát từ văn hóa Nhật Bản, nơi mà sự hài hòa, tinh thần tập thể, và tôn trọng người khác được đặt lên hàng đầu. Dưới đây là những cách mà người Nhật áp dụng để dạy con cư xử ôn hòa và tôn trọng cảm xúc của người khác:

• Dạy con về tầm quan trọng của sự ôn hòa. Ngay từ khi còn nhỏ, trẻ em Nhật đã được dạy cư xử ôn hòa là một yếu tố quan trọng để duy trì mối quan hệ tốt đẹp với người khác. Cha mẹ, thầy cô cần chú ý dạy con về tính cách này khi chúng hoạt động trong môi trường tập thể, như kiểm soát cảm xúc, tránh cư xử những hành vi thô lỗ.
• Dạy trẻ kiểm soát cảm xúc cá nhân. Cảm xúc cá nhân là thứ không thể tránh khỏi, tuy nhiên phụ huynh Nhật lại dạy con cần thể hiện cảm xúc ra ngoài một cách phù hợp. Người lớn thường trực tiếp thảo luận cùng trẻ về những cảm xúc tiêu cực có thể xảy đến, qua đó giúp các con có thể nhận diện được những cảm xúc đó và cần xử lý như thế nào cho đúng.
• Khuyến khích trẻ lắng nghe và thấu hiểu. Trẻ em Nhật Bản được dạy cần phải lắng nghe người khác và cố gắng thấu hiểu cảm xúc của họ. Việc này giúp trẻ phát triển sự nhạy cảm và tôn trọng đối với cảm xúc của người khác.

7. Dạy con về lòng biết ơn

Cách dạy con của người Nhật luôn đề cao về lòng biết ơn, coi đây là một phần quan trọng trong việc hình thành nhân cách con trẻ. Việc giáo dục sẽ khiến trẻ em hiểu và trân trọng những gì mình nhận được từ người khác và môi trường xung quanh, đồng thời khuyến khích thái độ khiêm tốn và tôn trọng. Dưới đây là các cách người Nhật áp dụng để dạy con về lòng biết ơn:

• Nói cho trẻ hiểu về ảnh hưởng của lòng biết ơn đối với người khác. Trẻ em khi đến trường cũng như ở nhà luôn được giảng về lòng biết ơn người khác, khi ăn uống thì cần biết ơn nông dân, đầu bếp, khi chơi đồ chơi cần biết ơn cha mẹ đã mua cho,...
• Dạy trẻ về lòng biết ơn qua hành động. Người Nhật khuyến khích trẻ thể hiện lòng biết ơn thông qua những hành động nhỏ hàng ngày. Trẻ được dạy cách nói “cảm ơn” khi nhận được sự giúp đỡ hoặc lòng tốt từ người khác, dù là những điều nhỏ nhặt như được giúp đỡ trong học tập, nhận được quà, hay thậm chí khi ai đó làm một việc tốt cho các em. Việc thực hành này giúp trẻ hình thành thói quen thể hiện lòng biết ơn một cách tự nhiên và chân thành.
• Lòng biết ơn được trẻ học từ chính những lễ hội truyền thống. Những lễ hội như cảm tạ tổ tiên, trời đất thường được giải thích ý nghĩa cho trẻ để chúng hiểu hơn về lòng biết ơn đến những bậc đi trước, đến thiên nhiên.

Dạy con về lòng biết ơn

8. Không chỉ trích khi bé làm sai

Cha mẹ Nhật có cách tiếp cận rất tinh tế trong việc giáo dục con cái, đặc biệt là khi trẻ làm sai điều gì đó. Họ tin rằng việc chỉ trích hoặc la mắng không giúp trẻ học hỏi từ sai lầm, mà có thể khiến trẻ cảm thấy bị tổn thương và thiếu tự tin. Dưới đây là những cách dạy con của người Nhật áp dụng để không chỉ trích khi bé làm sai:

• Khuyến khích trẻ tự nhận ra sai lầm của mình. Khi con làm sai, cha mẹ Nhật Bản thường không vội chỉ trích mà từ từ hướng dẫn để con nhận thấy sai lầm của mình. Họ có thể sử dụng những câu hỏi nhẹ nhàng như "Con nghĩ chuyện này xảy ra như thế nào?" hoặc "Con có ý tưởng gì để làm khác đi lần sau không?".
• Dùng ngôn ngữ tích cực và xây dựng khi nói chuyện với con về lỗi sai. Thay vì nói những câu tiêu cực như "Con thật hư" hoặc "Con làm sai hết rồi", họ có thể nói "Mẹ hiểu là con đã cố gắng hết sức, nhưng lần này chúng ta cần làm khác đi" hoặc "Mình cùng nhau tìm cách để làm tốt hơn lần sau nhé." Cách tiếp cận này giúp trẻ cảm thấy được hỗ trợ và khích lệ thay vì bị phán xét.
• Dạy trẻ về việc sai lầm chỉ là một phần của việc khám phá, học hỏi. Sự thật rằng chỉ có người không làm gì mới không mắc sai lầm, việc chỉ trích trẻ có thể dẫn đến việc khiến chúng không dám làm gì vì sợ sai.

9. Dạy con cách khen ngợi khéo léo

Con người Nhật Bản được đánh giá là có cách khen ngợi người khác rất khéo léo nhưng cũng không kém phần chân thành. Lời khen không chỉ giúp khích lệ người khác mà còn xây dựng nên những mối quan hệ tốt đẹp và bền vững. Dưới đây là những cách mà người Nhật áp dụng để dạy con về nghệ thuật khen ngợi:

• Khen ngợi cụ thể thay vì chỉ nói những lời chung chung sáo rỗng. Khi trẻ muốn khen ai đó, cha mẹ Nhật dạy trẻ chỉ ra chính xác điều gì làm cho hành động hoặc thành tích của người khác đáng khen ngợi. Ví dụ, thay vì nói "Bạn giỏi quá," họ có thể dạy trẻ nói "Mình rất thích cách bạn giải quyết bài toán này, bạn đã tìm ra một cách rất sáng tạo!"
• Dạy con sự chân thành trong lời khen. Người Nhật dạy con rằng lời khen cần phải xuất phát từ trái tim, không giả tạo. Lời khen chỉ nên nói ra khi thật sự cảm thấy đáng khen chứ không phải để làm vui lòng người khác.

10. Dạy con bằng cách nêu gương

Dạy con bằng cách nêu gương là một phương pháp giáo dục quan trọng và hiệu quả được áp dụng phổ biến trong nhiều nền văn hóa, trong đó có Nhật Bản. Người Nhật tin rằng trẻ em học tốt nhất qua việc quan sát và bắt chước hành vi của người lớn xung quanh chúng, đặc biệt là cha mẹ. Do đó, cha mẹ và người lớn luôn cố gắng trở thành những tấm gương tốt để trẻ noi theo. Dưới đây là những cách mà người Nhật áp dụng trong việc dạy con thông qua việc nêu gương:

• Thực hành những điều mình dạy ngay trước mặt con.
• Luôn giữ lời hứa với con trẻ.
• Hướng dẫn con giải quyết mâu thuẫn bằng chính những tình huống thực tế.

11. Dạy trẻ qua những câu chuyện cổ tích nhân văn

Những câu chuyện cổ tích nhân văn cũng là một phần trong cách dạy con của người Nhật. Từ những câu chuyện nhấn mạnh vào lòng tử tế và bác ái, trẻ được dạy cần phải sống tốt với mọi người xung quanh. Những câu chuyện tiêu biểu xuất phát từ văn hóa Nhật Bản như “Momotaro - Cậu bé quả đào” đến những truyện ngụ ngôn quốc tế như "Chú bé chăn cừu và con sói", “Con cáo và chùm nho”. Ở lứa tuổi còn nhỏ, việc dạy các con qua các câu chuyện thú vị như vậy sẽ khắc ghi trong chúng những bài học bổ ích.

12. Bảo vệ bản thân khi bị đánh

Người Nhật có cách xử lý rất thực tế trong việc dạy con chống lại những kẻ bắt nạt. Họ tập trung vào việc giúp trẻ hiểu rõ về quyền tự bảo vệ, xử lý những tình huống nguy hiểm một cách bình tĩnh và tự tin. Cha mẹ cho rằng bạo lực không phải là cách giải quyết xung đột và luôn ưu tiên sự ôn hòa. Tuy nhiên nếu cần thiết để bảo vệ bản thân, trẻ vẫn cần học một số kỹ năng tự vệ.

Kết luận

Cách dạy con của người Nhật được thiết kế để trang bị cho trẻ em những kỹ năng và giá trị cần thiết để sống một cuộc sống tự lập, biết tôn trọng người khác, và luôn có ý thức bảo vệ bản thân. Qua việc dạy con về tính tự giác, kỷ luật cá nhân, lòng biết ơn, cách ứng xử ôn hòa, và các kỹ năng tự vệ, người Nhật không chỉ giúp trẻ phát triển về mặt thể chất và tinh thần mà còn nuôi dưỡng một nhân cách mạnh mẽ, biết yêu thương và hòa hợp với xã hội. Qua bài viết trên, Coffee Mom đã giúp các bậc phụ huynh tiếp cận với 12 phương pháp dạy con hiệu quả của người Nhật. Hẹn gặp lại quý phụ huynh trong những bài viết bổ ích khác nhé.